Zachowek – ile i dla kogo?

Zachowek – czym jest?

Jest to przede wszystkim skomplikowana instytucja polskiego prawa, która ma na celu ochronę bliskich zmarłej osoby, zwłaszcza tych, którzy są ustawowymi spadkobiercami. Prawo do zachowku występuje, gdy spadkodawca w swoim testamencie nie uwzględnił tych krewnych, ale formalnie ich nie wydziedziczył.

Zachowek – kiedy się należy?

Krewni mają prawo do roszczenia zachowku, jeśli spadkodawca na przykład przekazał cały spadek swojemu najlepszemu przyjacielowi. Warto jednak zaznaczyć, że nie można mówić o zachowku, gdy doszło do wydziedziczenia danej osoby.

Jak już podkreśliliśmy we wstępie, uprawnienie do zachowku przysługuje ustawowym spadkobiercom, co obejmuje dzieci oraz małżonka. Jeśli zmarły nie pozostawił potomstwa ani współmałżonka, to w takim przypadku prawo do zachowku przysługuje rodzicom.

Zachowek – ile wynosi?

Jedyną możliwą formą zachowku jest jego wypłata w formie pieniężnej. Nie istnieje opcja, aby ustawowy spadkobierca mógł żądać konkretnej rzeczy, na przykład biżuterii po zmarłej babci.

Niemniej jednak istnieje możliwość, że strony osiągną porozumienie. Krewny, który ma prawo do zachowku, może zrezygnować z niego w zamian za konkretny majątek lub przedmiot, który go interesuje.

Zachowek – jak go obliczyć?

To jednak nie jest takie proste, gdyż obliczenie zachowku jest uzależnione od wielu czynników, takich jak liczba osób uprawnionych do zachowku i wartość darowizny. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, osoby uprawnione do zachowku powinny otrzymać połowę udziału spadkowego, jaki by dostały w przypadku dziedziczenia na mocy ustawy. Jednak zachowek może wynosić nawet dwie trzecie udziału spadkowego, jeśli osoba mająca do niego prawo jest trwale niezdolna do pracy lub nie osiągnęła pełnoletniości.

Do obliczenia wysokości zachowku należy:

• obliczyć udział uprawnionego w spadku, tak jakby dziedziczył zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego,
• ustalić wysokość substratu zachowku i sprawdzić, czy uprawnionym do zachowku jest małoletni lub niezdolny do pracy (zachowek jest większy),
• na końcu zestawić ze sobą wszystkie wartości.

Co istotne, trzeba również uwzględnić spadkobierców, którzy są niegodni dziedziczenia, a także tych, którzy odrzucili spadek. Spadkobiercy, którzy zrezygnowali z dziedziczenia lub zostali wydziedziczeni, nie są brani pod uwagę w kwestii zachowku.

Zachowek – substrat

Podstawą do określenia konkretnej kwoty przysługującej osobie uprawnionej do zachowku jest wspomniany substrat zachowku. Substrat ten obejmuje wartość całego spadku oraz wartość poszczególnych składników majątkowych.

Żądanie zachowku

W kwestii zachowku istnieje możliwość wyboru między rozstrzygnięciem polubownym a postępowaniem sądowym. Pierwsza opcja jest znacznie prostsza i szybsza. Warto jednak zdecydować się na sporządzenie ugody, która opisuje np. składowe majątku. Decydując się na drugi sposób, musimy złożyć odpowiedni pozew. 

Kwestia zachowku nie jest z pewnością prostą sprawą. W Polsce istnieje wiele sporów związanych ze spadkiem, dlatego tak istotne jest zrozumienie, czym jest zachowek i kto ma do niego uprawnienie. Warto pamiętać, że roszczenie z tytułu zachowku przedawnia się po upływie 5 lat.