Czym jest zachowek?

Mimo że temat zachowku nie pierwszy raz pojawia się na naszym blogu, to warto zacząć od tego, czym w ogóle jest ten mistyczny zachowek. To przede wszystkim bardzo złożona instytucja polskiego prawa. Istnieje ona po to, by chronić krewnych zmarłej osoby. Mowa oczywiście o krewnych, którzy są ustawowymi spadkobiercami. Prawo do zachowku istnieje wtedy, gdy spadkodawca w swoim testamencie ominął krewnych, ale formalnie ich nie wydziedziczył [odesłanie do artykułu o wydziedziczeniu?].

Kiedy się domagać zachowku?

Zachowku mogą domagać się krewni, gdy spadkodawca, np. przepisał cały spadek najlepszemu przyjacielowi.  Należy jednak pamiętać, że zachowek nie jest możliwy, gdy doszło do wydziedziczenia danej osoby.

Jak już wspomnieliśmy na początku artykułu, prawo do zachowku mają spadkobiercy ustawowi, czyli dzieci i małżonek. W przypadku, gdy zmarły nie miał dzieci ani małżonka, wtedy prawo do zachowku mają rodzice.

Ile wynosi zachowek?

Zachowek może przyjmować tylko postać pieniężną. Nie ma możliwości, aby ustawowy spadkobierca rościł sobie prawo, np. do biżuterii po zmarłej babci.

Może jednak zaistnieć sytuacja, w której strony dojdą do porozumienia. Krewny mający prawo do zachowku, może zrzec się go, a druga storna w zamian da mu pożądany element majątku.

Jak obliczyć zachowek?

Nie jest to jednak takie proste, bowiem obliczenie zachowku zależy od wielu czynników – np. od liczby uprawnionych do zachowku i wysokości darowizny. Według kodeksu cywilnego osoby uprawnione do zachowku powinny otrzymać połowę udziału spadkowego, który otrzymałyby w przypadku ustawowego dziedziczenia. Zachowek może jednak wynosić dwie trzecie udziału spadkowego, gdy osoba mająca do niego prawo, jest trwale niezdolna do pracy lub nie ukończyła 18. roku życia.

Do obliczenia wysokości zachowku należy:

  1. obliczyć udział uprawnionego w spadku, tak jakby dziedziczył zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego,
  2. ustalić wysokość substratu zachowku i sprawdzić, czy uprawnionym do zachowku jest małoletni lub niezdolny do pracy (zachowek jest większy),
  3. na końcu zestawić ze sobą wszystkie wartości.

Co ważne, należy również wziąć pod uwagę spadkobierców niegodnych, a także tych, którzy odrzucili spadek. Spadkobiercy, którzy zrzekli się dziedziczenia lub zostali wydziedziczeni, nie są brani pod uwagę.

Substrat zachowku

Wspomniany substrat zachowku jest podstawą do ustalenia konkretnej sumy, która przysługuje osobie, mającej prawo do zachowku. Na substrat składa się wartość majątku spadkowego i wartość składników majątkowych.

Żądanie zachowku

W przypadku zachowku można zdecydować się na polubowne rozwiązanie bądź na sądowe postępowanie. Pierwszy sposób jest zdecydowanie łatwiejszy i szybszy. Warto jednak zdecydować się na sporządzenie ugody, która opisuje np. składowe majątku. Decydując się na drugi sposób, musimy złożyć odpowiedni pozew.

Zachowek nie należy do najprostszych instytucji. W Polsce toczy się wiele spraw na gruncie spadkowym, dlatego tak ważne jest, aby wiedzieć czym jest zachowek i kto ma do niego prawo. Nie zapominajmy jednak o tym, że zachowek może się przedawnić. Roszczenie z tytułu zachowku przedawnia się po upływie 5. lat.