Prawo autorskie – ochrona twórczości

Na początek warto podkreślić, że prawa autorskie nie ograniczają się wyłącznie do dziedziny Internetu. Ich zakres obejmuje także inne media, takie jak prasa i telewizja. Kwestie te regulowane są przepisami ustawy z 4 lutego 1994 roku.

Prawo autorskie to zbiór uprawnień przysługujących twórcom, włączając w to kontrolę nad sposobem wykorzystania swojej twórczości.

Prawo autorskie – co to jest utwór?

Istotną częścią prawa autorskiego jest określenie, czym jest utwór. W uproszczeniu – utwór to działalność twórcza o wyraźnym indywidualnym charakterze. W kontekście Internetu pojęcie utworu zazwyczaj obejmuje:

  • grafiki,
  • zdjęcia,
  • filmy,
  • muzyka,
  • projekty stron internetowych,
  • teksty – newsy, wpisy na blog, artykuły eksperckie.

Prawo autorskie obejmuje także dzieła sceniczne i choreograficzne, projekty lutnicze, wzornictwo przemysłowe oraz dzieła architektoniczne.

Prawo autorskie – majątkowe a niemajątkowe

Prawo autorskie można podzielić na dwie kategorie: prawa majątkowe i osobiste. Pomimo pewnych podobieństw, istnieje wiele różnic między nimi.

Dzięki prawa majątkowe w prawie autorskim, twórca ma możliwość przekazania praw do swojego dzieła osobom trzecim. Za pomocą stosownej umowy, autor może przekazać je za wynagrodzeniem lub bezpłatnie. Każdy, kto chce korzystać z dzieła danego twórcy, musi uzyskać zgodę od autora. Te prawa mogą także być dziedziczone – po śmierci artysty, pozostają one w gestii jego krewnych.

Prawa autorskie niemajątkowe, znane także jako prawa osobiste, różnią się od tych wymienionych wcześniej tym, że są trwałe i zawsze pozostają związane z twórcą. Nie mogą być zrzeczone ani przeniesione na inne osoby. Wśród praw autorskich osobistych można wymienić:

  • prawo do autorstwa utworu – jest to prawo do oznaczenia własnego utworu swoim imieniem i nazwiskiem bądź pseudonimem,
  • prawo do integralności utworu – wyłączne prawo do nienaruszalności formy utworu ma autor, niezależnie czy prawa majątkowe zostały sprzedane innemu podmiotowi,
  • prawo do pierwszego udostępnienia utworu – o tym czy utwór zostanie opublikowany osobom trzecim, decyduje wyłącznie twórca,
  • prawo do dostępu do utworu, znajdującego się u nabywcy oraz możliwość wycofania dzieła z obiegu.

Prawo autorskie a prawo cytatu 

Prawo cytatu jest powszechnie wykorzystywane, zarówno w Internecie, jak i poza nim. Pozwala ono na korzystanie z fragmentów cudzych utworów, pod warunkiem właściwego oznaczenia źródła. Przykładowo: przy tworzeniu artykułu, chcąc zacytować fragment z książki, należy umieścić ten cytat w cudzysłowie i podać informacje o autorze. To samo dotyczy przestrzeni internetowej, np. podczas udostępniania obrazów i grafik na Instagramie. Jeśli chcemy umieścić na swoim profilu cudzą grafikę lub zdjęcie, musimy oznaczyć autora, zazwyczaj poprzez oznaczenie jego profilu (jeśli istnieje taka możliwość). Alternatywą jest korzystanie z funkcji "repostowania" dostępnej na Instagramie.

Warto zaznaczyć, że prawo do cytatu nie ogranicza się wyłącznie do literatury, obejmuje ono wszelkie rodzaje twórczości, włączając filmy, grafiki, obrazy i wiele innych.

Licencje ułatwieniem w cytowaniu

Rozważając kwestię prawa cytatu, nie można pominąć wzmianki o licencjach. W celu ułatwienia procesu cytowania i wykorzystywania utworów, wprowadzono różne rodzaje licencji. Wśród najpopularniejszych znajdują się te opracowane przez organizację Creative Commons. Wyróżnia się różne typy licencji, takie jak:

  • licencja CC0 – dzięki tej licencji twórca przekazuje dzieło do domeny publicznej. Utwór oznaczony tą licencją można wykorzystywać bez podpisywania autora,  
  • licencja CC BY – daje możliwość kopiowania i rozprzestrzeniania cudzego utworu, pod warunkiem podpisania autora,
  • licencja CC NC – pozwala na wykorzystanie utworu, tylko w celach niekomercyjnych,
  • licencja CC SA – pozwala na modyfikowanie utworu, ale musi być on rozprzestrzeniany na takiej samej licencji,
  • licencja CC ND – nie pozwala na modyfikowanie utworu, daje tylko możliwość wykorzystywania go w oryginalnej formie.

W Polsce własność intelektualna jest skutecznie chroniona. Korzystając z dzieł innych osób, musimy przestrzegać przepisów dotyczących prawa cytatu oraz uwzględniać odpowiednie licencje, które są z nimi związane. W swoich własnych publikacjach czy na profilach internetowych, powinniśmy zawsze właściwie oznaczyć autorów tych utworów. W przeciwnym razie możemy stanąć przed możliwością sądowego postępowania. Osoba, której prawa autorskie zostały naruszone, może żądać rekompensaty za poniesione szkody, w postaci odszkodowania finansowego.

Kliknij, aby zadać pytanie prawnikowi