Ochrona twórczości

Tytułem wstępu zaznaczmy, że prawo autorskie nie dotyczy wyłącznie Internetu. Swoim zasięgiem obejmuje ono również prasę i telewizję. Prawo autorskie reguluje ustawa z dnia 4 lutego 1994 r.

Prawo autorskie to ogół praw, które przysługują twórcom – w tym także prawo do decydowania o sposobie wykorzystania twórczości.

Co jest utworem?

Nieodłącznym elementem prawa autorskiego jest definicja utworu. Najprościej mówiąc, utwór to działalność twórcza o indywidualnym charakterze. W Internecie w kategoriach utworu, zwykle rozpatrywane są:

  • grafiki,
  • zdjęcia,
  • filmy,
  • muzyka,
  • projekty stron internetowych,
  • teksty – newsy, wpisy na blog, artykuły eksperckie.

Jednakże przedmiotem prawa autorskiego objęte są również utwory sceniczne i choreograficzne,  lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne.

Prawo autorskie majątkowe a niemajątkowe

Prawo autorskie  dzieli się na dwa rodzaje – majątkowe i niemajątkowe, choć mają one cechy wspólne, to dzieli je wiele kwestii.

Za sprawą praw autorskich majątkowych, twórca może przekazać prawa do dzieła osobom trzecim. Na podstawie odpowiedniej umowy autor może oddać je odpłatnie lub za darmo. Każdy, kto chce korzystać z utworu danego artysty, musi uzyskać zgodę autora. Prawa te mogą także być dziedziczone – po śmierci artysty dysponują nimi krewni.

Prawa autorskie niemajątkowe (inaczej osobiste), w porównaniu do wyżej wspomnianych, są bezterminowe i nierozerwalnie związane z twórcą. Nie można się ich zrzec ani ich odprzedać. Do praw autorskich osobistych należą:

  • Prawo do autorstwa utworu – jest to prawo do oznaczenia własnego utworu swoim imieniem i nazwiskiem bądź pseudonimem,
  • Prawo do integralności utworu – wyłączne prawo do nienaruszalności formy utworu ma autor, niezależnie czy prawa majątkowe zostały sprzedane innemu podmiotowi,
  • Prawo do pierwszego udostępnienia utworu – o tym czy utwór zostanie opublikowany osobom trzecim, decyduje wyłącznie twórca,
  • Prawo do dostępu do utworu, znajdującego się u nabywcy oraz możliwość wycofania dzieła z obiegu.

Prawo cytatu – jak poprawnie

Prawo cytatu jest bardzo często wykorzystywane w Internecie (i nie tylko tam!). Za jego sprawą można wykorzystać fragment cudzego utworu, ale należy odpowiednio wyodrębnić przytaczany oryginał. Zatem, jeśli przygotowujemy artykuł i chcemy, np. użyć fragmentu z jakieś książki, musimy przytoczony cytat oznaczyć cudzysłowem i podać dane autora. Tożsama sytuacja ma miejsce w przestrzeni internetowej. Za przykład posłużyć może udostępnianie zdjęć i grafik na Instagramie. Jeśli chcemy na swoim profilu wstawić cudzą grafikę i/lub zdjęcie, to jesteśmy zobowiązani do oznaczenia autora – w tym wypadku powinno wystarczyć oznaczenie profilu danego twórcy (jeżeli takowe posiada). Alternatywą może być skorzystanie z funkcji „repostowania” na Instagramie.

Warto nadmienić, że prawo cytatu nie dotyczy tylko literatury, a każdego rodzaju twórczości – filmów, grafik, obrazów, etc.

Licencje ułatwieniem w cytowaniu

Poruszając kwestie prawa cytatu, nie sposób nie wspomnieć o licencjach. W celu „uproszczenia” cytowania i wykorzystywania utworów, powstał podział na różne licencje. Do najpopularniejszych należą te, stworzone przez organizację Creative Commons. Wyróżniamy następujące rodzaje licencji:

  • Licencja CC0 – dzięki tej licencji twórca przekazuje dzieło do domeny publicznej. Utwór oznaczony tą licencją można wykorzystywać bez podpisywania autora,  
  • Licencja CC BY – daje możliwość kopiowania i rozprzestrzeniania cudzego utworu, pod warunkiem podpisania autora,
  • Licencja CC NC – pozwala na wykorzystanie utworu, tylko w celach niekomercyjnych,
  • Licencja CC SA – pozwala na modyfikowanie utworu, ale musi być on rozprzestrzeniany na takiej samej licencji,
  • Licencja CC ND – nie pozwala na modyfikowanie utworu, daje tylko możliwość wykorzystywania go w oryginalnej formie.

Własność intelektualna jest odpowiednio chroniona w Polsce. Wykorzystując cudzy utwór, musimy pamiętać o prawie cytowania i licencjach, jakie towarzyszą danym dziełom. We własnych fragmentach, czy na profilach internetowych, należy odpowiednio oznaczyć autora danego utworu. W innym wypadku wykorzystanie czyjegoś utworu, może zakończyć się postępowaniem sądowym. Twórca, którego prawa autorskie zostały naruszone, może wnioskować o rekompensatę za wyrządzoną mu szkodę, w postaci pieniężnego odszkodowania.